مـــــولا علی جان

گلوبال ریسرچ درباره سازو کار جمع آوری اطلاعات از رسانه های اجتماعی متعلق به سازمانهای اطلاعاتی آمریکا مانند توئیتر و فیسبوک، می نویسد: در یک ساختمان ساده آجری واقع در پارک صنعتی سری ایالت ویرجینیا، سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) روزانه بالغ بر 5 میلیون توئیت(پیام ارسالی برای توئیتر) را مورد کنکاش و بررسی قرار میدهد.

در مرکز منابع آشکار(Open Source Center) که متعلق به سازمان سیا است، تیم ویژهای موسوم به"کتابدارهای انتقامجو"، پایگاه اینترنتی فیسبوک، روزنامهها، شبکههای اخبار تلویزیونی، ایستگاههای رادیو محلی، اتاقهای گفتگو در اینترنت را زیر نظر داشته و به دقت پایش میکنند– به عبارتی آنها مواردی را تحت کنترل دارند که به راحتی در دسترس افراد مختلف جامعه است.
از زبان عربی تا چینی ماندری گرفته، از پیام ارسالی یک فرد عصبانی گرفته تا یک وبلاگ علمی، تحلیلگران اغلب اطلاعات به زبان بومی را جمعآوری میکنند. سپس این اطلاعات را با روزنامههای محلی یا مکالمات تلفنی که بدون اجازه ضبط کردهاند، دوباره مقایسه مینمایند. پس از آن، کارشناسان مربوطه گزارش ویژهای را برای مقامات بلندپایه کاخ سفید تدوین میکنند. برای مثال، تحلیل فوری شرایط منطقه پس از حمله یگانهای ویژه نیروی دریایی آمریکا که به کشته شدن اسامه بن لادن انجامید یا پیشبینی اینکه کدام کشور خاورمیانه آماده طغیان و انقلاب است.
"داگ ناکوین"(Doug Naquin) رئیس مرکز منابع آشکار سیا گفت: بله، آنها وقوع انقلاب مصر را قبلاً پیشبینی کرده بودند، فقط اینکه نمیدانستند دقیقاً چه زمانی به واقعیت میپیوندد.
وی در مصاحبه اخیر خود با خبرگزاری آسوشیتدپرس در مرکز منابع آزاد بیان داشت: این مرکز قبلاً پیشبینی کرده بود که رسانههای اجتماعی در کشورهایی نظیر مصر میتوانند عامل تغییر قواعد بازی و تهدیدی برای رژیم باشند. به ادعای مقامات سیا این اولین باری بود که به یک گزارشگر اجازه داده شده تا از محل این سازمان دیدن نماید.
این مرکز وابسته به سازمان سیا در موافقت با پیشنهاد کمیسیون 11 سپتامبر راهاندازی گردید. با وجود چند هزار تحلیلگر شاغل در این مرکز– تعداد دقیق آن محرمانه است– روزانه طیف گستردهای از مطالب کنترل میشوند، از وضعیت دسترسی مردم چین به اینترنت گرفته تا شرایط حاکم در خیابانهای پاکستان.
اگرچه اغلب این کارشناسان در ویرجینیا استقرار دارند اما چندین تحلیلگر اطلاعات در محل سفارتخانههای ایالات متحده آمریکا در اقصی نقاط جهان حضور دارند تا بتوانند از نزدیک کانون وقایع را رصد نموده و تحت کنترل داشته باشند.
ناکوین گفت: تحلیلگران موفق این مرکز شبیه به یک هکر بیادب و تندخو هستند که "میداند چگونه اشیاء را پیدا کند حال آنکه دیگران حتی اصلاً نمیدانند چنین اجسامی وجود خارجی دارند."
وی می گوید: مرکز منابع آشکار زمانی به اهمیت رسانههای اجتماعی پی برد که عملکرد سایت توئیتر در هدایت اقدامات علیه حکومت ایران در جریان انتخابات سال88 در تهران را مشاهده کرد. ناکوین اظهار داشت: "فارسی سومین زبانی است که بیشترین کاربر را در وبلاگهای رسانه اجتماعی دارد."
تحلیل کارشناسان این مرکز هر روز به دفتر اوباما گزارش میشود. پس از کشته شدن بن لادن در پاکستان، سازمان سیا برای نشان دادن تصویر کلی از افکار عمومی جهان به مقامات کاخ سفید سایت توئیتر را زیر نظر گرفت.
از آنجائی که توئیتها ضرورتاً به یک منطقه جغرافیایی محدود نمیگردند، تحلیلگران از طریق زبانهای مختلف واکنشها را بیاثر میگذارند. نتیجه: اکثر توئیتهای اردو، زبان رسمی پاکستان و توئیتهای چینی منفی بودند. چین متحد نزدیک پاکستان است. مقامات پاکستان این حمله را به مثابه نقض حاکمیت کشور خود محکوم نموده و به آن اعتراض کردند، موضوع حساسی که روابط آمریکا و پاکستان را همچنان بغرنج میسازد.
چند هفته بعد از حمله، زمانیکه رئیسجمهور در خصوص وضعیت خاورمیانه سخنرانی کرد، محتوای پیام کاربران ترکیه، مصر، یمن، الجزایر، کشورهای حوزه خلیجفارس و اسرائیل که ظرف 24 ساعت آینده به دو زبان ترکی و عربی برای سایت توئیتر فرستاده شدند، کاملاً بدبینانه و منفی بود تا آنجا که اوباما را متهم به حمایت از اسرائیل کردند. از طرف دیگر، توئیتهای عبری زبان این سخنرانی را به مثابه طرفداری از اعراب دانسته و آن را محکوم کردند.
چند روز بعد، اغلب رسانههای خبری دقیقاً به همان نتیجهای رسیدند که تحلیلگران مرکز منابع آزاد با استناد به اطلاعات واصله از منطقه خاورمیانه بدان دست یافته بودند.
ناکوین همچنین افزود: این مرکز همچنین در حال مقایسه نتایج رسانههای اجتماعی با گزارش موسسات افکارسنجی است تا بدین طریق بفهمند کدامیک نتایج دقیقتری ارائه مینماید.
وی همچنین بیان داشت: دسترسی به پایگاه اینترنتی رسانههای اجتماعی از طریق تلفن همراه در مناطقی همچون آفریقا رو به افزایش بوده که این به معنای آنست "برخلاف انتظار بخش اعظمی از مردم جهان صدای خود را به گوش دیگران میرسانند."
جانشین ریاست مرکز منابع آشکار ادعا کرد: سایتهایی نظیر فیسبوک و توئیتر منبع کلیدی برای تحت کنترل داشتن بحران غافلگیرکننده و ناگهانی ناشی از اعتراض ملتهاست که برای مثال آوریل و مه سال گذشته سراسر بانکوک را فراگرفت. (خبرگزاری آسوشیتدپرس قول داد نام این فرد را هرگز فاش نسازد زیرا نامبرده برخی اوقات به صورت مخفیانه در کشورهای خارجی فعالیت میکند.)
اگرچه موقعیت جغرافیایی این مرکز به دلیل پیشگیری از وقوع حملات فیزیکی یا الکترونیکی مخفی نگاه داشته میشود اما ناکوین در معارفه رسمی به عنوان رئیس این مرکز منصوب شده است.
جانشین او یکی از 20 کارمند دولت آمریکاست که در زمان شورش مردم تایلند در سفارت آمریکا حضور داشت، شورشی که در آن معترضان به خیابانها ریختند، اطراف سفارت را مورد حمله قرار داده و دیپلماتهای آمریکا و برخی از شهروندان تایلند وابسته به آنها را در منازل خود محاصره کردند.
ارتش وارد عمل شد و گزارش رسانههای سنتی به حداقل رسید زیرا گزارشگران محلی بازداشت شده و یا از سوی نیروهای دولتی تهدید شدند.
جانشین ریاست مرکز منابع آزاد گفت: "اما ظرف یک ساعت، همه این وقایع در توئیتر و فیسبوک به تصویر کشیده شد." سازمان سیا به خانه برگشت زیرا 12 تا 15 کاربر گزارش لحظه به لحظه و تصاویر مربوط به تظاهرات را که بوسیله تلفن همراه ضبط کرده بودند، برای سایت توئیتر ارسال میکردند. کارکنان سازمان سیا این توئیتها را با چند گزارش خبری مقایسه کردند تا مطمئن شوند کدام یک از کاربران اطلاعات موثق و معتبری را ارسال میدارد. کاربران توئیتر خود نیز مراقب بودند تا بفهمند احتمالاً چه زمانی گزارش غیرواقعی ارسال شده است.
او همچنین اظهار داشت: "شاید تعداد آنها انگشتشمار بود، اما با همین تعداد اندک آنها به اندازه دهها نفر به ما کمک کردند."
نهایت اینکه، دو سوم گزارشات واصله از منابع سفارت آمریکا در بانکوک که در جریان بحران تایلند برای سازمانهای دولتی ارسال گردید، در واقع از تحلیلهای مرکز منبع آزاد سازمان سیا اقتباس شده بودند.